بررسی کبوترخانه های چندقلو: مطالعه موردی شهرستان های فلاورجان و مبارکه در استان اصفهان

کبوترخانه ها از نظر شکل و اندازه تنوع چشمگیری دارند که در این میان کبوترخانه های چندقلو از نظر کارکردی و زیباشناسی شاخص هستند و به عنوان یکی از جلوه های معماری بومی خاص منطقه لنجانات به شمار می روند. با این وجود تلاش اندکی برای مطالعه این نمونه از کبوترخانه ها صورت گرفته و نسبت به گونه های دیگر کمتر شناخته شده اند. در پژوهش حاضر علاوه بر استفاده از منابع مکتوب، بررسی های میدانی در دو شهرستان فلاورجان و مبارکه به دلیل وفور و تنوع کبوترخانه های چندقلو صورت گرفته است. هدف از انجام این پژوهش گونه شناسی و طبقه بندی مناسب کبوترخانه های چندقلو بر اساس نقشه و تحلیل ساختاری و فنی آن ها بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که تراکم کبوترخانه های چندقلو عمدتاً در منطقه لنجانات بوده و شرایط جغرافیایی و اقلیم ویژه منطقه هم چون خاک حاصلخیز، اقلیم معتدل و عبور زاینده رود از کنار آن، کشاورزی پررونقی را در منطقه رقم زده است و کود کبوتر به عنوان یکی از مناسب ترین کودها برای محصولات کشاورزی لزوم ساخت کبوترخانه های فراوان در مجاورت زمین های کشاورزی را توجیه پذیر می سازد. لذا معماران با بهره گیری از تجارب خود و با آگاهی از ویژگی های کبوترخانه های تک قلو و محیط جغرافیایی خود در طی زمان به خلق آثار کبوترخانه های ارزشمند چندقلو با ویژگی های کاربردی تر و شاخص ترکردند که مورد استقبال گسترده کشاورزان منطقه قرار گرفت. ساخت کبوترخانه های چندقلو به عنوان اولین کوشش ها در زمینه تغییر پلان کبوترخانه ها به شمار می آید و می توان آن را نمونه تکامل یافته ای از کبوترخانه های تک قلو دانست. افزایش و گسترش کبوترخانه های چندقلو منطقه لنجانات مربوط به دوره قاجار بوده و در پلآن های متنوع ساخته شده اند و سه گونه از آن ها در دو شهرستان فلاورجان و مبارکه شناسایی شد:1- کبوترخانه های چندقلو با دیوارهای حائل، 2- کبوترخانه های چندقلو فاقد دیوارهای حائل، 3- کبوترخانه های چندقلو ترکیبی( متشکل از کبوترخانه های گروه اول و کبوترخانه های ردیفی).